Τι φοβίζει περισσότερο απ’ όλα την αστική δημοκρατία; Το αναφαίρετο δικαίωμα των λαών να αποφασίζουν για το μέλλον τους. Είτε με πιο ριζοσπαστικούς τρόπους, είτε με δημοψηφίσματα. Μια τέτοια ευκαιρία προδιάγραφεται την 1η Οκτώβρη στην καρδιά της Ευρώπης, με το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Καταλονίας από το Ισπανικό Βασίλειο. Ήδη η κυβέρνηση Ραχόι με την ανοχή, ή καλύτερα τις ευλογίες του γραφειοκρατικού τέρατος των Βρυξελλών, έχει ξεκινήσει μια πρωτοφανούς βαρβαρότητας επιχείρηση απαγόρευσης του δημοψηφίσματος: με συλλήψεις πολιτών και κυβερνητικών στελεχών που συντάσσονται υπέρ της ανεξαρτησίας, δημάρχων που στηρίζουν την διαδικασία διεξαγωγής του δημοψηφίσματος, ακόμα και με την θεσμική αφαίρεση συνταγματικών κατοχυρωμένων οικονομικών αρμοδιοτήτων της τοπικής κυβέρνησης. Αλήθεια αν το αυτονομιστικό καταλανικό κίνημα δεν είχε γιγαντωθεί θα προσπαθούσε ο πρωθυπουργός Ραχόι να αποτρέψειτόσο σθεναρά την διεξαγωγή του δημοψηφίσματος; Θα άφηνε την Guardia Civil να εισβάλει σε κυβερνητικά κτίρια στην Βαρκελώνη, να συλλάβει έναν υπουργό και 13 ανώτατα στελέχη της Καταλανικής κυβέρνησης;
Η αστική δημοκρατία είναι η σύμβαση ελευθεριών μέχρι τι στιγμή της αμφισβήτησης της πραγματικής ολιγαρχίας που κρύβεται πίσω από το πρόσχημα της ελεύθερης επιλογής. Το καθεστώς της Μαδρίτης, με τη δυναστεία των βουρβώνων κορόνα στο κεφάλι του, είχε καταστήσει σαφές ότι δεν θα έδειχνε την παραμικρή ανοχή αν προχωρούσε το δημοψήφισμα. Αλλά η Καταλονία (για ακόμη μια φορά) μπορεί να γίνει ο πραγματικός εφιάλτης των μετα-Φρανκικών.
Μιλάμε για περιοχή μεγαλύτερη σε έκταση από το Βέλγιο, οικονομικά αυτάρκη (περίπου το 20% του Ισπανικού ΑΕΠ), με πληθυσμό 7,5 εκατομμυρίων ανθρώπων, ήτοι το 16% του συνολικού πληθυσμού του Ισπανικού κράτους. Μαζί δε με τους Βάσκους – μια συγκριτικά μικρότερη μειονότητα – υπήρξαν ανέκαθεν τα “κακά παιδιά” της Ένωσης της Ιβηρικής Χερσονήσου, είτε κάτω από την εξουσία των ιεροεξεταστών, είτε των φασιστών του Φράνκο, είτε της Μαδριλένικης κεντρικής κυβέρνησης του Στέμματος. Γιατί η σύγκρουση της Καταλονίας με την Καστίλλη, κρατάει από τον 180 αιώνα όταν στον πόλεμο της Ισπανικής διαδοχής, επικράτησε εν τέλει ο Φίλιππος Ε’ και οι καταλανικοί θεσμοί καταλύθηκαν. Το 19ο αιώνα, κατά την διάρκεια των Καρλικών Πολέμων, η Καταλονία προσπάθησε ανεπιτυχώς να διεκδικήσει την αυτονομία της έναντι του Ισπανικού θρόνου. Μια πρώτη στιγμή αναγνώρισης και μερικών προνομίων για την περιοχή ήρθε το 1931 με την ανακύρηξη της Ισπανικής Δημοκρατίας το 1931. Έτσι, το 1934, ο Λουίς Κομπάνις, ηγέτης της Ρεπουμπλικανικής Αριστεράς εκλέχθηκε πρόεδρος του πρώτου σύγχρονου Καταλανικού Κράτους. Η περιοχή ήταν και παραμένει άρρηκτα συνδεδεμένη με το ευρύτερο αντικαπιταλιστικό, κομμουνιστικό και αναρχικό κίνημα (CNT) και ως εκ τούτου η Καταλονία, με επίκεντρο την πόλη της Βαρκελώνης, πολεμάει υπέρ της Δημοκρατικής κυβέρνησης και κατά των φασιστών (της Μαδρίτης) και του Φράνκο κατά την διάρκεια του Ισπανικού εμφυλίου. Η Βαρκελώνη γίνεται το τελευταίο προπύργιο των Δημοκρατικών και επαναστατικών δυνάμεων και μια από τις τελευταίες ελεύθερες πόλεις, που εν τέλει έπεσαν στις δυνάμεις του Φράνκο με την αρωγή φυσικά των δυνάμεων της Δύσης (Αμερική, Γαλλία, Μ. Βρετανία) και της ναζιστικής Γερμανίας. Η επικράτηση του Φράνκο, σήμαινε για μια ακόμα φορά την κατάργηση κάθε δικαιώματος με αποκορύφωμα την απαγόρευση της διδασκαλίας της καταλανικής γλώσσας στα σχολεία. Ελάχιστα, άλλαξαν με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας και το Σύνταγμα του 1978, το οποίο – σε αντίθεση με την Ελλάδα και το Σύνταγμα του 1974 που άνοιξε τον δρόμο για μια περιορισμένη αποχουντοποίηση – εγγυήθηκε τη συνέχιση της απόλυτης εξουσίας της ισπανικής άρχουσας τάξης. Ακόμα και η επίσημη συμφωνία του 2010 μεταξύ της Μαδρίτης και της Βαρκελώνης – βάσει της οποίας η Καταλονία αποκτούσε μεγαλύτερη αυτονομία και αναγνωριζόταν η ύπαρξη καταλανικού έθνους – ακυρώθηκε από το ανώτατο ισπανικό Συνταγματικό Δικαστήριο μετά από προσφυγή του δεξιού λαϊκού κόμματος.
Έτσι, η Καταλονία είναι η πλατφόρμα σύγκρουσης 2 μεγάλων τομών της Ιβηρικής χερσονήσου: 1) Από την μια λαμβάνει χώρα με πολιτικούς όρους μια διάσταση της σύγκρουσης “Αριστεράς – Δεξιάς” που αποκτάει ακόμα και την διάσταση “Ελευθερία – Φασισμός” κατά την διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου και την ανάδειξη της Βαρκελώνης ως την τελευταία πόλη της “ελεύθερης” Ισπανίας. 2) Από την άλλη η τομή “Κέντρο – Περιφέρεια”, με όρους εθνικούς, μειονοτικούς, παραδόσεων, αλλά προπάντων γλωσσικούς, με την ακραία απαγόρευση διδασκαλίας της Καταλανικής γλώσσας επί των ημερών της δικτατορίας (The Saliency of Political Cleavages and the “Dark Sides” of Social Capital: Evidence From Spain, Gema M. García Albacete, American Behavioral Scientist, 2010, Sage University Press pp691–716). Φυσικά, αξίζει να σημειωθεί ότι από την διάδραση των τομών 1 και 2 προκύπτει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αποδοχή του ζητήματος της εθνικής ανεξαρτησίας από το αριστερό ακροατήριο της Καταλονίας. Διαχρονικά τα αιτήματα της “μεγαλύτερης αυτονομίας” έχουν μετασχηματιστεί σε αιτήματα “Εθνικής Ανεξαρτησίας” και τα επίσημα κόμματα της Καταλανικής Αριστεράς, η Ρεπουμπλικανική Αριστερά της Καταλονίας (ERC) και η Λίστα Λαϊκής Ενότητας (CUP) υιοθετούν απερφίφραστα αυτή την ατζέντα.
Το μόνο σίγουρο είναι το δημοψήφισμα της 1η Οκτωβρίου είναι σε θέση να αναταράξει τις ισορροπίες της Ιβηρικής χερσονήσου και να απελευθερώση μια περιφέρεια που ουδέποτε αισθάνθηκε ισπανική παρότι ανέκαθεν αναγνώριζε τα συμφέροντά της αλλά και την εγγύτητά της με αυτή. Όσο και αν η προπαγάνδα της Μαδρίτης θέλει να παρομοιάζει το δημοψήφισμα της Καταλονίας με το Brexit (με μόνο κοινό σημείο την χωρίς ιδεολογικούς προσανατολισμούς οργή και την καταδίκη των ολιγαρχικών πρακτικών) οι ασκοί του αιόλου έχουν ανοίξει. Η δε απειλές των αξιωματούχων της ΕΕ προς τους Καταλανούς το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να επισπεύσουν την διαδικασία ανεξαρτησίας. Το κίνημα αυτό οφείλει να αποκτήσει περισσότερα πολιτικά χαρακτηριστικά, με αγώνες για περισσότερη δημοκρατία, δικαιοσύνη και κοινωνική ισότητα. Το μόνο σίγουρο είναι πως η Χώρα των Βάσκων, το Βέλγιο, η Σκωτία και η Ιρλανδία περιμένουν αυτή την Κυριακή με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον.
Πηγές:
– “Καταλονία: Κατάσταση Πολιορκίας. Αβέβαιο το μέλλον του βαθέος ισπανικού κράτους”, του Ερρίκου Φινάλη, Δρόμος της Αριστεράς, 23/09/2017.
– “The Saliency of Political Cleavages and the “Dark Sides” of Social Capital: Evidence From Spain, Gema M. García Albacete, American Behavioral Scientist, 2010, Sage University Press pp691–716”