SULTANIYEGAH SİRTO
Σουλτανί τι; ή πως οι μουσικές αλλάζουν χέρια, ονόματα, συνήθειες.
Πιάσαμε τις χορδές και θελήσαμε να παίξουμε τα τραγούδια που μας άρεσαν. Αρκετές δεκαετίες πριν, η καθιερωμένη μουσική των σχολείων και των ωδείων δε μας προετοίμαζε έτσι ώστε να μπορούμε να μελετήσουμε τη μουσική των παπούδων μας που τόσο πολυ αγαπούσαμε.
MARIKA PAPAGIKA – SMYRNEIKO MINORE
Η Ιωνία πριν πέσει στο Έρεβος μετανάστευσε. Στη μακρινή Αμερική εγίναν οι πρώτες καταγραφές μιας μουσικής που πάντρευε την Ανατολή με τη Δύση, τα μακάμ με την πολυφωνία. Ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα ο δημοφιλής ταμπουράς(σαζ) έχει αρχίσει να παντρεύται το μαντολίνο, ονομάζεται πια μπουζούκι και φοράει τάστα αντί για μπερντέδες, η ταστιέρα υψώνεται από το καπάκι και ακολουθεί σειρά από οργανολογικούς πειραματισμούς ακόμη μέχρι και σήμερα ενώ αρκετοί τύποι στο διάβα του χρόνου καθιερώνονται στα χέρια μεγάλων δεξιοτεχνών. Αντίστοιχα οι μουσικοί επάνω στο όργανο πάντρευαν το οθωμανικό μακάμ με τους βυζαντινους ήχους και τα ευρωπαϊκα ματζόρε και μινόρε.
Ιωάννης Χαλικιάς (ΤΖΑΚ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ) ΤΟ ΜΙΝΟΡΕ ΤΟΥ ΤΕΚΕ
Η ιστορική πρώτη ηχογραφήση του μπουζουκιού από τον Ιωάννη Χαλκιά αποτέλεσε πηγή εμπνευσης για πολλούς νέους της εποχής και προσωπικά για τον Γιάννη Παπαϊωάννου που θα το μαρτυρήσει στην αυτοβιογραφία του. Το 1932 παρουσιάζεται για πρώτη φορα το νέο και τοσο ιδιαίτερο όργανο που θα γίνει το δημοφιλέστερο στον αιώνα του. Μουσικά η φόρμα εχει παραλύσει, το ταξίμι που ιδανικά θα κρατούσε ελάχιστα ίσα-ίσα για να μας εισάγει στο έργο έχει γίνει το ίδιο το έργο και αφού πια ολοκληρώθει η εκτενής και γλαφυρή μελωδικά και αρμονικά διήγηση τότε ακολουθουν μόλις δύο επαναλαμβανόμενα μουσικά θέματα σε ζεϊμπέκικο. Όλα είναι καινούρια.
ΤΟ ΜΙΝΟΡΕ ΤΗΣ ΤΑΒΕΡΝΑΣ
Μία δεκαετία νωρίτερα η Ιωνία έχει ηδη ξεριζωθεί και η Ελλάδα θα δεχθεί τους πρόσφυγες ελάχιστα καλύτερα απ’ ότι υποδέχεται σήμερα τις στρατιές των κατατρεγμένων. Δε μπορέι να καταλάβει τον πολίτισμο τους, θα τους χλευάσει και το επίσημο κράτος θα φτάσει μέχρι και την απαγόρευση των τραγουδιών τους. Λουλάδες και μπουζούκια γίνονται κομμάτια απο την αστυνομία και οι ρεμπέτες οδηγούνται στην εξορία.
ΜΑΣ ΠΗΓΑΝ ΕΞΟΡΙΑ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΤΣΑΡΟΣ
Στις 7 Νοεμβρίου του 1934 το Κεμαλικό καθεστώς στη Τουρκία απαγόρευσε τους αμανέδες σε ολη τη τουρκική επικράτεια με τη δικαιολογία ότι ήταν συνυφασμένο με τους Έλληνες και την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τρία χρόνια μετά το καθεστώς του Ιωάννη Μεταξά με ιδιαίτερη διάταξη απαγορεύει το είδος αυτό σε όλη την ελληνική επικράτεια θεωρούμενο ως καθαρό είδος τουρκικού τραγουδιού.
Αντώνης Ντάλγκας – Αμανές καληνυχτιάς
Όποτε χωρίζουν τους ανθρώπους είναι για να τους εξαφανίσουν. Έτσι και η γνώση δικάστηκε, δεν πέρασε τις εξετάσεις του υπουργείου και μόνο στο τέλος του 20 αιώνα και μετά απο πολυ αγώνα θα μπεί στην ύλη και ακόμη μεχρι σήμερα σχεδόν από το παράθυρο. Το κενό της εκπαίδευσης το κάλυψε το περίπου, η μαντεψιά, το σπασμένο τηλέφωνο. Σε αυτό το περιθώρο γεννήθηκε το σύστημα των λαικών δρόμων. Αν ήθελες να παίξεις μπουζούκι θα έπρεπε να περάσεις απο εκεί. Χονδροειδώς ανακατεμένα ονοματα μακάμ, κλίμακες, κινήσεις και αλλιώσεις, μαγειρεμένα όπως-όπως στα δώδεκα ημιτόνια και το κακό δεν άργησε να γίνει, ένα κομφούζιο διασπασμένης γνώσης, άτακτα, πρόχειρα συρραμένο.
Παρόμοια με το χάος της μεσαιωνικές ευρώπης και των αρχαιοελληνικών τρόπων, χάος που ακολουθεί μέχρι σήμερα στη τζαζ μουσική. Διαστήματα από κατιούσες καθρεφτίστηκαν σε ανιούσες με τα αυθεντικά ονόματα να παραμένουν σε κλίμακες που είχαν φθαρεί.
Turski film
Στις παλιές ταινίες βλέπουμε μουσικούς, που αντί να δίνουν οδηγίες εκτέλεσης, κάνουν επίκληση στο αίσθημα του τραγουδιστή ως μόνο οδηγό για την έκφραση.
Ακόμη σήμερα πολλοί ομότεχνοί μας αρνούνται την εκτελεστική δυνότητα μεγάλων τραγουδιστών λέγοντας πως το συστατικό της επιτυχίας τους ήταν ο “πόνος”, τι κι αν ακούμε τραγουδιστές με φωνές δουλεμένες με κάθε λεπτομέρεια, οι παραπάνω “ρομαντικοί” δε μπορούν να δουν τη γνώση και την άσκηση πίσω από το αποτέλεσμα, βλέπουν μόνο το αίσθημα, που φυσικά δεν περισσεύει.
Ο Μάρκος ήταν μαθητής του Γιοβάν Τσαούς, του μεγαλύτερου σαζίστα/μπουζουξή της εποχής του, λοιπόν όταν μιλάμε για το Μάρκο, μη λέμε δεν ήξερε νότες, έπαιζε με το συναίσθημα και άλλα τέτοια που θυμίζουν καλογέρους που νομίζουν οτι αγιογραφούν καλύτερα από αγιογράφους επειδή τάχατες το πνεύμα τους οδηγεί.
ΣΑΜΠΑΧ ΑΜΑΝΕΣ – ΕΣΚΕΝΑΖΥ ΡΟΖΑ
Σίγουρα όλα αυτά είναι κομμάτι της ζωής και της εξέλιξης και ακόμα και τα λάθη και οι παρεξηγήσεις έχουν παίξει το ρόλο τους στη δημιουργία, όταν όμως μιλάμε για τραγούδια ενός αιώνα που κουβαλάνε παραδόσεις τουλάχιστον μισής χιλιετίας… ε εντάξει ας κάνουμε την έρευνα μας στην αλήθεια βάζοντας στην άκρη τον εγωισμό. Δυο λέξεις είναι το Ουσάκ και το Κιουρντί και άλλη μια το Μινόρε. Το διακριτό περιεχόμενο των εννοιών θα βοηθήσει τόσο στην κατανόηση όσο και στην επικοινωνία που είναι και ο πυρήνας κάθε τέχνης.
Σέρβικος χορός – Χατζηχρήστος
Σκέψεις και προβληματισμοί απουσία ζωντανού διαλόγου εν μέσω πανδημίας. Όταν μιλαμε για ρεμπέτικο και λαϊκή παράδοση ας έχουμε κατά νου πως πρόκειται για υψηλή τέχνη, ευτέλεια υπήρχε (και υπάρχει) μόνο στην αντιμετώπισή μας. Ο Γιοβάν (Ιωάννης) Εϊτζηρίδης ήταν ποντιακής καταγωγής. Γεννήθηκε στην Κασταμονή του Πόντου το 1893. Υπηρέτησε στον οθωμανικό στρατό ως «τσαούς» (çavuş = λοχίας) από το οποίο και έμεινε το προσωνύμιο. Στην Τουρκία ήταν γνωστός μουσικός και λέγεται ότι έπαιξε ακόμα και στην αυλή του σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β’. Πέθανε το 1942 από δηλητηρίαση με τη σύζυγό του από ακατάλληλη τροφή, λόγω της πείνας στη γερμανική κατοχή.
Έτσι παραπεταμένοι στη μοίρα τους είναι οι περισσότεροι καλλιτέχνες και σήμερα με ελάχιστα έως καθόλου μέτρα στήριξης, ήδη χτυπημένοι και απαξιωμένοι αργοσβήνουν απαρατήρητοι.