Τον Νίκο τον ξέρω χρόνια. Τον θυμάμαι να κουβαλάει μαζί του και από ένα διαφορετικό όργανο σε κάθε περίσταση. Κιθάρες, μπαγλαμάδες, μαντολίνα, κρουστά, φυσαρμόνικες. Αυτή είναι η μία του πατρίδα. Κλασικές σπουδές και πιάνο, Βυζαντινή μουσική, ρεμπέτικο, πεντατονία, παραδοσιακή μουσική, σάζι, κιθάρα, μπουζούκι, κατασκευή μουσικών οργάνων, γιουκαλίλι και τώρα τελευταία ηχοθεραπεία και γκονγκ. Η άλλη πατρίδα είναι οι Κυκλάδες. Και τι Κυκλάδες. Σαντορίνη και Σίκινος. Αυτός ο συνδυασμός είναι το ηχόχρωμά του. Μελωδίες με θέμα την καλντέρα, ή την επισκοπή. Μελωδίες από θυμάρι και καμένο χώμα.
Σήμερα ζει στο Μπραχάμι. «Τουλάχιστον και το Μπραχάμι χωριό είναι» λέει γελώντας. Μπήκα σε ένα σπίτι με φωτογραφίες των νησιών του, εικόνες της πίστης του, μουσικά όργανα και καπνό. Παναγία, ‘πάνω μεριά’, λουλούδια, πεντάγραμμα, τράτες, βιβλία για γκονγκ, χορδές που πάλλονται. Μεγάλες ενωμένες διαδρομές που δεν καταλαβαίνω. Τακτοποιεί τις σημειώσεις του, ανάβει ένα καντήλι, μου δείχνει τις τελευταίες του μελέτες, γεμίζει ένα από τα πολλά τσιμπούκια του. «Ο καπνός είναι από τις τελευταίες αμαρτίες που μου έχουν μείνει».
Πιστεύεις ότι το να γίνεις μουσικός ήταν επιλογή, ή κάπως προδιαγεγραμμένο;
Και τα δυο. Είμαι τόσο δεμένος με τη μουσική που δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς αυτή. Πάντοτε έτσι με θυμάμαι και τώρα πάλι έτσι είμαι. Φυσικά έχω παλέψει για αυτή τη σχέση, όποτε μπορώ να πω πως δεν ήταν απλά μοιραίο, αγωνίζομαι γι’ αυτό και άρα είναι και επιλογή.
Ο βιοπορισμός μέσα από την μουσική; Τελικά συμβαίνει;
Για κάποιους είναι πραγματικότητα, για άλλους μισό-συμβαίνει, για άλλους είναι αδιάφορο και για κάποιους άλλους είναι άπιαστο όνειρο. Όπως σε όλα τα επαγγέλματα, έτσι και στη μουσική τα πράγματα είναι δύσκολα, κυρίως λόγω του συστήματος. Σύντομα καταλαβαίνεις πως δεν παίζεις για πάρτη σου στην πιάτσα και μόλις συμβεί αυτό, καταστρέφεσαι. Είναι πολύ λεπτή η γραμμή που ενώνεται ο έξω κόσμος με τον μέσα, και εκεί πάνω έχεις να τραγουδήσεις, ειδάλλως είσαι ή juke box ή γραφικός. Βέβαια, και έτσι μπορείς να βιοποριστείς και ίσως μάλιστα να κάνεις και φράγκα, αλλά πλέον δεν είσαι καλλιτέχνης, όποτε καλύτερα κάνε κάτι άλλο, μη μαγαρίσεις ένα τέτοιο όμορφο δώρο.
Αν δεν απατώμαι εσύ δεν ζεις αποκλειστικά από τη μουσική. Αυτό εκ των πραγμάτων σημαίνει ότι είσαι και καλλιτέχνης;
Το γεγονός πως κάποιος δεν υποκύπτει στην εκμηδένιση της καλλιτεχνικής ύπαρξής του προκειμένου να μεταμορφωθεί σε μια μάζα που παράγει μουσική κατά παραγγελία, δεν τον απαλλάσσει από τη διαδρομή που έχει να κάνει σε αυτή τη ζωή. Τραγουδάω για μένα, αλλά τραγουδάω και για σένα. Και αυτό μας το θύμιζαν όλοι οι μεγάλοι δάσκαλοι κάθε εποχής, συμπεριλαμβανομένου και του λαϊκού ρεμπέτικου.
Είδα στο χώρο σου διάφορα μουσικά όργανα. Κιθάρα, μπουζούκι, μαντολίνο, ταμπουρά, πιάνο. Τελικά υπάρχει αγαπημένο μουσικό όργανο;
Μπουζούκι. Τρίχορδο. Φυσικά και μπορεί να υπάρχει. Όπως μπορεί και να μην υπάρχει. Η μουσική είναι πάνω από τα όργανα. Αλλά κάθε ένα τής δίνει άλλη υπόσταση.
Έχεις περάσει δηλαδή φάσεις έρωτα και μελέτης με κάθε ένα από αυτά τα όργανα;
Από λίγο έως πολύ. Ο έρωτας είναι με την μουσική. Με την ηδονή των αυτιών μας, δηλαδή.
Να παίζεις ή να ακούς μπουζούκι, τι προτιμάς;
Και τα δύο. Τόσο ως προς την ανταλλαγή ιδεών όσο και προς απόλαυση προσωπική.
Αν θυμάμαι καλά, έχεις υπάρξει σε σχήμα που δεν κράταγες εσύ το μπουζούκι.
Τις περισσότερες φορές, και είναι και κάτι που ισχύει ακόμα βέβαια.
Γι’ αυτό σ’ αρέσει πιο πολύ. Γιατί σου λείπει.
Ακόμα και τώρα, όταν παίζω στη δουλειά μπουζούκι, το απολαμβάνω περισσότερο όταν υπάρχει στο σχήμα και άλλος μπουζουξής και μάλιστα καλύτερος από εμένα.
Και τι σημαίνει καλύτερος στη μουσική;
Το καλύτερος εδώ έχει να κάνει με τεχνικούς όρους. Για παράδειγμα, καλό τέμπο. Με ενδιαφέρει να είμαι με έναν μουσικό ο οποίος την ώρα της δουλειάς θα με σπρώχνει προς ένα πιο καθαρό παίξιμο. Με βασική, βέβαια, προϋπόθεση να είναι ένας άνθρωπος με τον οποίο συντονιζόμαστε καλά και ερμηνεύουμε από κοινού –ειδάλλως είναι πάλη.
Ποιος είναι ο αγαπημένος σου μπουζουξής;
Παιδική ερώτηση, παιδική απάντηση. Ο Μάρκος. Όταν πήγαινα πρώτη δημοτικού ή και στο νηπιαγωγείο, κάποια Χριστούγεννα, σε μια γιορτή, μου δώρισαν ένα κόκκινο Walkman. Η πρώτη κασέτα που βρήκα μπροστά μου ήταν μια με τραγούδια του Βαμβακάρη. Πρέπει να πέρασαν πολλά χρόνια ώσπου να μπει δεύτερη κασέτα εκεί μέσα.
Δηλαδή τα κριτήρια για τη μουσική είναι μόνο συναισθηματικά;
Όχι, αλλά ο αγαπημένος μου μπουζουξής είναι ξεκάθαρα ζήτημα καρδιάς. Η κριτική έχει να κάνει περισσότερο με την επίγνωση. Εκεί θα μπορούσαμε να πούμε πως κάποιος είναι δωρικός, λυρικός, εξωτικός ή οτιδήποτε άλλο. Αγαπώ πολύ και τα εξωτικά τραγούδια του Τσιτσάνη και του Χατζιχρήστου. Όπως επίσης και τη λυρική πενιά του Ζαμπέτα. Και βέβαια πώς μπορώ να μην αναφερθώ στον ίδιο το δάσκαλο του Μάρκου, τον Γιοβάν Τσαούς.
Αν σου βάλω ένα κομμάτι και υποθέσουμε πως δεν το ξέρεις από όλους αυτούς που ανέφερες, μπορείς να καταλάβεις απ’ το παίξιμο ποιος είναι ποιος;
Ειδικά οι παραπάνω είναι πολύ ξεχωριστοί. Για να το νιώσει έντονα κανείς αυτό πρέπει να ακούσει τα ταξίμια τους. Το παίξιμό τους ξεχωρίζει όπως ξεχωρίζουν οι φωνές των ανθρώπων.
Τι κρύβεται πίσω από το ξύλο, τις χορδές, τα τάστα, τον καβαλάρη, κοινώς όλα τα υλικά από τα οποία κατασκευάζεται ένα μπουζούκι;
«Τα εργαλεία κάνουν το μάστορα» λέει η μητέρα μου. Κάθε φορά που παίζω ένα όργανο, εκπαιδεύομαι από το ίδιο το όργανο. Πριν από εμάς είναι οι οργανοποιοί. Δε θα μπορούσαμε να μιλάμε για λατρεία στον ήχο εάν δεν υπήρχαν ήχοι που να αξίζουν να λατρευτούν. Εγώ παίζω με ήχους που κάποιος άλλος έφτιαξε με υλικά που με σοφία διάλεξε. Πολλοί μουσικοί ψάχνουν οι ίδιοι για τα ξύλα με τα οποία θέλουν να φτιάξουν το όργανό τους και τα παραδίδουν στο μάστορα. Πίσω από το κάθε όργανο υπάρχουν αιώνες ακουστικής έρευνας, μελέτης και πειραματισμού. Το μπουζούκι είναι ένα πάντρεμα δύο οργάνων που μας έχουν έρθει από αντίθετες κατευθύνσεις. Μαντολίνο και ταμπουράς. Δύση και Ανατολή. Εξωστρέφεια και εσωτερικότητα. Σε αυτή τη θέση, την αντίθεση και τη σύνθεση, βρισκόμαστε όλοι όσοι κρατάμε στα χέρια μας αυτό το όργανο. Ο οργανοποιός παντρεύει τα υλικά: το φλαμούρι, τον έλατο, τα σύρματα και εγώ παντρεύω τα μακάμ με τα ματζόρε και τα μινόρε.
Ποια είναι κατά τη γνώμη σου η καλύτερη σύνθεση οργάνων;
Κατά τη γνώμη μου, πιο σημαντική είναι η σύνθεση-σύνδεση των ανθρώπων μεταξύ τους. Μετά έρχεται το τι όργανο ο καθένας θεωρεί πως είναι πιο ταιριαστό για εκείνον προκειμένου να παίξει κατάλληλα –φαντάζομαι με ρωτάς στα πλαίσια ενός ελευθέρου σχήματος και όχι στην περίπτωση που έχουμε να παίξουμε έντεχνη μουσική -δηλαδή γραμμένη.
Ό,τι πεις. Αδυνατώ να πιάσω τη διαφορά.
Άμα αράξουμε σε μια ταβέρνα και πιάσεις εσύ ένα καρσιλαμά φερ ειπείν, ο καθένας θα σε συνοδεύσει με ό,τι κρατάει στα χέρια του και όπως το τραβάει το κέφι του. Όταν όμως έχεις να παίξεις Ξαρχάκο ή Χατζιδάκι ή ότι τέλος πάντων έχει οριστεί για μια συναυλία, θα παίξεις σε κάποια πλαίσια, που θα πει: συγκεκριμένο όργανο ή όργανα σε συγκεκριμένα μέρη του μουσικού κειμένου καθ’ υπόδειξιν του μαέστρου.
Βυζαντινή, παραδοσιακή, ρεμπέτικο, μοντέρνα; Τελικά ποια είναι η δική σου μουσική;
Αυτό θα το μάθεις όταν σταματήσω να γράφω ή να παίζω. Προς το παρόν είναι οτιδήποτε ζω και κάποια στιγμή μέσα μου παίρνει μορφή ηχητική. Είμαι πολύ χαρούμενος που ζω σε μια εποχή που μπορώ να ακούσω πολύ διαφορετικές μουσικές από όλον τον κόσμο και διαφόρων εποχών. Βέβαια, πάντα η βιωματική μουσική είναι πιο ισχυρή γιατί συνδέεται άμεσα με το υποκείμενο. Να σου πω ένα παράδειγμα: το καλοκαίρι πάντρεψα μια ξαδέρφη μου και την πήγαμε νύφη με λύρα και λαούτο στη εκκλησιά. Μέχρι εκεί περπατήσαμε κάτω από έναν υπέροχο ήλιο τη μισή καλντέρα της Οίας. Τόπος, γεγονός, μυστήριο, άνθρωποι και μουσική, ψαλμοί και ευχές είναι ένα. Τις μελωδίες αυτές όταν τις ξανακούω, ανοίγει η καρδιά μου.
Ποιους ανθρώπους βλέπεις μέσα στα έργα σου; Ποιους καλλιτέχνες;
Τους ποιητές. Ακούω τη μουσική όταν διαβάζω το ποίημα και την καταγράφω. Ο ποιητής είναι που τραγουδάει.
Πώς βλέπεις το μέλλον σου μουσικά;
Εφόσον καταφέρνω να ζω, το μουσικό μου μέλλον το βλέπω σαν όμορφο μυστήριο. Ως τα σήμερα ολοένα και μια καινούρια διάσταση φανερώνεται μπροστά μου τόσο στην εκπαίδευση όσο και στη δραστηριότητα. Πιστεύω σε ένα μέλλον που δεν πετάει το παρελθόν και σε ένα παρελθόν που δε βαραίνει το παρόν. Επί του πρακτέου, με αφορμή την πρόταση ενός φίλου και την εμπειρία μιας δεκαμελούς ομάδας νέων καλλιτεχνών σχεδιάζουμε μια νέα παράγωγη με τραγούδια δικά μου. Είμαι τυχερός κι ευγνώμων που με έχουν αγκαλιάσει πολύ όμορφοι άνθρωποι και πολύ αξιόλογοι καλλιτέχνες. Σύντομα θα έχουμε νέα από αυτή τη συνεργασία.
Είδα ότι τώρα τελευταία ασχολείσαι με την ηχοθεραπεία και τα γκονγκ. Μίλησέ μου λίγο για αυτά.
Το γκογκ είναι ένας ποταμός αρμονικών. Τι να πω για το γκογκ; Είναι μια εμπειρία πολύ προσωπική που δεν διαφέρει μόνο από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά και από στιγμή σε στιγμή, ακόμα και μέσα στην ιδία ηχωκάθαρση (δεν είναι με όμικρον γιατί είναι από την ηχώ των γκογκ). Ηχοθεραπεία – μουσικοθεραπεία μελετώ για ένα μικρό σχετικά διάστημα, αν και από παλαιοτέρα τριγύριζε στο νου μου. Η ακοή είναι μια αίσθηση που μπορεί να εκλεπτυνθεί παρά πολύ με εντυπωσιακά αποτελέσματα, τόσο για την ιδία την αίσθηση όσο και για τον χαρακτήρα του ανθρώπου και κατ’ επέκτασιν για όλο του το Είναι. Ξυπνάς το πρωί με ένα σφίξιμο στο στομάχι να τα προλάβεις όλα, να τα κάνεις όλα και να είσαι και ο καλύτερος. Μέχρι το βράδυ μπορεί να κατάφερες και τα μισά, αλλά το σφίξιμο είναι ακόμα εκεί. Αντί να το ρίξεις στα χάπια, βάλε να ακούσεις μια πενιά, κλείσε τα μάτια και ρίξε και μια βόλτα να σκορπιστεί η σκόνη από πάνω σου.
Ο Νίκος Κυριαζής συμμετέχει στην ορχήστρα του τμήματος Ελληνικής Μουσικής του Ωδείου Αθηνών 1871, στην ukulele friends orchestra του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών και στην πρώτη ολοκληρωμένη εκπαίδευση Gong στην Ελλάδα.
www.facebook.com/nikos.kiriazis.music
http://nikoskiriazis.bandcamp.com/
http://www.jumpingfish.gr/PiniosBlues
Κείμενο: Κωστής Πιερίδης
Φωτογραφίες: Θοδωρής Φράγκος