...

    Βυθισμένη στο «χθινόπωρο»

    ΑΜ (1 of 19)

    ΑΜ (4 of 19)

    Βατράχια βουτούν κ’ η γέρικη λιμνούλα ηχεί στο νερό.

    Ξεφυλλίζω το βιβλιαράκι με τα χαϊκού του Ματσούο Μπασό που μετέφρασε η Άντα Μαργαρίτη. Χαϊκού είναι λέει η πιο σύντομη μορφή ποίησης στον κόσμο. 17 συλλαβές που διαβάζονται με μια ανάσα και συνήθως περιγράφουν μια εικόνα της φύσης με έμφαση στην εποχή του χρόνου στην οποία διαδραματίζεται η σκηνή. Η ιδέα της λαϊκής περιεκτικής (γιαπωνέζικης) λιτότητας. Η ίδια θα μου πει γελώντας «ένα tweet της εποχής». Την αφήνω να μου μιλήσει για τα χαϊκού και την διαδρομή που την έφερε να είναι σήμερα από τους ελάχιστους επίσημους μεταφραστές της Ιαπωνικής γλώσσας στην Ελλάδα. Ίσως η μόνη γυναίκα.

    +æ+£ (15 of 19)

    Γεννήθηκα στην Αθήνα, στον Χολαργό. Αρχικά ήμουν σε δημόσιο σχολείο αλλά μετά τελείωσα σε ιδιωτικό, στο Αρσάκειο Ψυχικού στο Θηλέων. Μετά αποφοίτησα από την Νομική Αθηνών, πήρα την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος και σιγά-σιγά ασχολήθηκα και με τα Γιαπωνέζικα. Η δουλειά μου ως δικηγόρος μου άρεσε, απλά βρήκα και πράγματα που μου αρέσουν περισσότερο. Και όσο μπορώ να ασχολούμαι με τα γιαπωνέζικα και να κάνω επίσημες μεταφράσεις, θα είμαι χαρούμενη. Έχει αρκετή δουλειά και πολύ καλές ευκαιρίες. Είναι μια δουλειά αρκετά διαφορετική. Είμαι και μόνη μου τώρα στην Ελλάδα, κάτι σαν μονοπώλιο (γέλια). Επίσης να σου πω ότι εδώ και λίγα χρόνια ασχολούμαι και με την προώθηση των εικαστικών στην Ελλάδα. Είναι και αυτό κάτι που με γεμίζει και μου αρέσει πολύ.

    Φυσικά δεν ήταν η πρώτη ξένη γλώσσα που έμαθα. Έχω κάνει Αγγλικά, Γαλλικά Γερμανικά στο επίπεδο της επάρκειας. Αλλά τα Ιαπωνικά σήμαιναν για μένα κάτι άλλο. Ήταν μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδος της ζωής μου σε όλα τα επίπεδα και ήθελα να κάνω κάτι για να χαρώ. Έτσι, μου άρεσε η γιαπωνέζικη αισθητική και κουλτούρα ενώ και η γλώσσα όταν την άκουγα ήταν σαν κάποιος να με παρηγορεί, σαν κάποιος να με χαϊδεύει και να με ησυχάζει. Χωρίς λοιπόν σκέψη αφοσιώθηκα σε αυτό.

    Νομίζω ότι για εμάς τους Έλληνες είναι αντικειμενικά μια αρκετά δύσκολη γλώσσα. Δηλαδή για να πάρεις στο ανώτατο δίπλωμα θέλει υπό φυσιολογικές συνθήκες γύρω στα 7 χρόνια. Βέβαια έχω ακούσει και για περιπτώσεις 15, ή και 20 χρόνων. Εγώ ήθελα να το κάνω όσο πιο γρήγορα γινόταν. Έτσι, έβαλα στόχο να τα καταφέρω σε 2 χρόνια, όμως χρειάστηκα έναν χρόνο παραπάνω για να πάρω την επάρκεια. Θεωρώ ότι δεν είμαι φοβερά έξυπνος άνθρωπος, απλά ένα κομμάτι του εγκεφάλου μου ήταν προσαρμοσμένο εξ ολοκλήρου στην Ιαπωνία και βασικά στα ιδεογράμματα, αυτό είναι και το ζόρι. Πρέπει να μάθεις 2.000 ιδεογράμματα. Επομένως αφοσιώθηκα πλήρως. Το δωμάτιό μου είχε γίνει Ιαπωνία. Στην αρχή έβλεπα Ιαπωνικές σειρές χωρίς υποτίτλους, μετά άρχισα να βάζω και υποτίτλους για να μαθαίνω τα ιδεογράμματα, άκουγα Ιαπωνική μουσική, βρήκα φίλους Ιάπωνες μέσω διαδικτύου, άνοιξα blog στα Ιαπωνικά. Ζούσα κοινώς σε έναν παράλληλο κόσμο.

    +æ+£ (16 of 19)

    Τα χαϊκού είναι ένας πολύ εύκολος και άμεσος τρόπος να εκφράζεις τα συναισθήματά σου. Όταν πρωτοδιάβασα κιόλας και ειδικά του Μπασό που ήταν ο πρώτος διδάξας, ένιωσα ακριβώς αυτό ότι μέσα σε μια πρόταση τα είχε πει όλα. Για μένα όλο αυτό ήταν κάτι που με συγκίνησε πάρα πολύ γιατί εκείνο τον καιρό δυσκολευόμουν να εκφράσω τα συναισθήματά μου. Θα πρέπει να σου ομολογήσω ότι σε γενικές γραμμές η ποίηση με κουράζει αρκετά. Τη θεωρώ δύσκολη και αρκετές φορές μου φαίνεται επιτηδευμένη με την εξαίρεση φυσικά του Καβάφη τον οποίο και λατρεύω. Αντίθετα, το χαϊκού σού λέει απευθείας αυτό ή αυτά που θέλει. Έτσι, τα αγάπησα για την αμεσότητά τους.

    Αρχικά τα μετέφρασα για μένα αλλά και για να τα μοιραστώ με κάποιους Έλληνες φίλους μου. Γενικά, είναι μια πάρα πολύ δύσκολη και απαιτητική μετάφραση. Πρέπει να κρατήσεις το μέτρο, το χαϊκού έχει 5-7-5 συλλαβές αν και πλέον έχει γίνει κάπως ελεύθερο από ορισμένους. Ήθελα επίσης να κρατήσω και το συναίσθημα που μου έβγαζε, αλλά και το παιχνίδι με τις λέξεις. Καταλαβαίνεις ότι καθόμουν και τα κοίταζα συνέχεια. Μπορεί ας πούμε με μια πρόταση να ασχολούμουν ένα μήνα. Μετά απ’ την μετάφρασή τους τα έβαλα στην άκρη και πέρασαν χρόνια μέχρι να τα ξαναπιάσω.

    Αυτό που κρατάς στα χέρια σου είναι το πρώτο μου βιβλίο με τα χαϊκού του Ματσούο Μπασό. Έχω μια γνωστή που δουλεύει στις εκδόσεις γιαλός και τυχαία μιλάγαμε μια μέρα για τις εκδόσεις και μου έλεγε για μια εικαστική έκθεση που θα γινότανε με χαϊκού. Της είπα για τις μεταφράσεις μου, ενθουσιάστηκε και με έφερε με επαφή με την εκδότρια, την Κική Σαρτζετάκη και αποφασίσαμε να βγάλουμε το βιβλίο. Η Κική δεν ήθελε απλά να βγάλουμε τα χαϊκού στεγνά. Επιμελήθηκε το βιβλίο με πάρα πολύ μεράκι. Ήθελε η σφραγιδούλα απ’ έξω να είναι ανάγλυφη, να μοιάζει με τα Χάνκο που είναι ο τρόπος που υπογράφουν οι Ιάπωνες. Πρόσεξε το χρώμα να είναι σαν την Ιαπωνική σημαία, ψάξαμε πολύ τις γραμματοσειρές να είναι όσο πιο καλλιτεχνικές γίνεται και στόχος είναι να μπορεί να απολαύσει το βιβλίο και ένας Ιάπωνας. Γενικά αυτό είναι κάτι που δεν έχει ξαναγίνει, εννοώ να μεταφράσει κανείς χαϊκού απευθείας από τα ιαπωνικά στα ελληνικά. Από την αρχική μου μετάφραση έκανα αρκετές επεμβάσεις. Είναι λογικό αυτό γιατί μετά από χρόνια είχα μάθει πιο καλά τη γλώσσα και είχα αλλάξει και εγώ η ίδια και ήθελα να τα πειράξω. Όχι πολύ όμως.

    +æ+£ (12 of 19)

    Ο Ματσούο Μπασό που θεωρείται ο δάσκαλος του χαϊκού ήταν πολύ ιδιαίτερος τύπος. Ταξίδευε όλη την Ιαπωνία και κράταγε ημερολόγια με χαϊκού. Το πιο διάσημο του είναι απλά η περιγραφή μιας ιστορίας, μιας φωτογραφικής σκηνής. Καθότανε με τους φίλους του στο σπίτι του και στην απέναντι λιμνούλα ένα βατράχι πήδηξε στο νερό. Δεν έγινε τίποτε άλλο. Είναι η αποτύπωση της στιγμής. Φυσικά αν το σκεφτείς το να γράψεις ένα καλό χαϊκού είναι κάτι δύσκολο. Η απλότητα δεν σημαίνει και ευκολία. Ο Πικάσο ας πούμε με τρεις γραμμές σου έβγαζε ένα περιστέρι. Νομίζω ότι η αφαίρεση είναι μια διαδρομή στην τέχνη, ο καλλιτέχνης ξεκινάει να είναι πολύ περιγραφικός και όσο μεγαλώνει αφαιρεί.

    Τα χαϊκού προσωπικά ορισμένες φορές μου φαίνονται σαν αφηρημένη ζωγραφική. Μπορεί να είναι κάτι τελείως alternative, ή κάτι τελείως χαζό ή κάτι που είναι κάτι για τους πολύ μορφωμένους. Στην πραγματικότητα είναι λαϊκή ποίηση για τους πολλούς. Όποιος θέλει ανεξαρτήτως από τα πιστεύω του, το που γεννήθηκε, το ποιος είναι μπορεί να φτιάξει ένα χαϊκού. Είναι μια σύντομη έκφραση σκέψης. Ένα tweet. Εξ ου και στο twitter κάποιος είχε γράψει ότι το twitter είναι ένας σύγχρονος τρόπος να γράψεις ένα χαϊκού. Ακριβώς γιατί έχεις έναν περιορισμένο αριθμό συλλαβών για να γράψεις. Οποιοσδήποτε λοιπόν μπορεί να γράψει ένα. Το θέμα είναι ότι όσο και να προσπαθείς να το μεταφράσεις και να το φτιάξεις σε μια άλλη γλώσσα, είναι φτιαγμένο για την Ιαπωνία. Είναι σαν να χορεύει τσάμικο ο Ιάπωνας. Δεν θα φανεί το ίδιο. Εντούτοις μπορεί κάποιος να γράψει χαϊκού και να αντλήσει και ευχαρίστηση από αυτό. Ο Σεφέρης έχει γράψει ορισμένα και θεωρούνται και πάρα πολύ καλά.

    +æ+£ (6 of 19)

    ΑΜ (8 of 19) ΑΜ (9 of 19) ΑΜ (11 of 19) ΑΜ (14 of 19) ΑΜ (16 of 19)

    Από το βιβλιαράκι αυτό με επιλογές από χαϊκού του Μπασό είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσω ποιο μου αρέσει πιο πολύ. Μερικά με χαροποιούν και κάποια με καταθλίβουν. Νομίζω το αγαπημένο μου είναι το «τι κάνει ο γείτονας βυθισμένος στο χθινόπωρο». Γιατί μου φαίνεται διαχρονικό, και δείχνει αυτό που συμβαίνει και σήμερα που ο γείτονας είναι βυθισμένος στο facebook. To φθινόπωρο με ρώτησαν πολύ γιατί το έβαλα στο βιβλίο ως χθινόπωρο. Είναι μια δική μου προσπάθεια απόδοσης ενός νοήματος που έχει το ποίημα στην Ιαπωνική. Η έννοια της νοσταλγίας υπάρχει στο πρωτότυπο του Μπασό και έτσι βρήκα έναν τρόπο να την εντάξω στην μετάφραση, κρύβοντας στο φθινόπωρο τη λέξη χθες. Νομίζω ήμαστε όλοι χαμένοι λίγο στο χθες και ξεχνάμε το παρόν και το μέλλον.

    Η Άντα γράφει εδώ:

    http://www.adamad.gr/

    http://adamadingreek.blogspot.gr/

    Κείμενο και φωτογραφίες: Κωστής Πιερίδης

    Πρώτη Δημοσίευση:

    ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ

    ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

    ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΑΡΘΡΑ

    ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ

    ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ